[ Pobierz całość w formacie PDF ]
9 Zw. Justyn, cytowany przez Danielou, Sacramentumfotun-> dz. cyt., s.
74.
t>
Danielou, Sacramentum futuri..., dz. cyt., s. 72. " Tam\e, s. 65.
12 Tertulian, De baptismo, dz. cyt., V. [O chrzcie,
s. 139 przyp. tłum.] g 6|.
13 Cytowane przez Danielou, Bibie et Liturgie, dz. cy -
14 Tam\e, s. 55.
prawdziwie bowiem nieśliście obraz pierwszego ojca Adama, który w raju był
nagi, i nie wstydził się"15.
Przykłady te choć nie wyczerpują bogactwa biblijnych odniesień obecnych w
symbolice chrztu, a zwłaszcza reminiscencji związanych z rajem wystarczą
jednak w zupełności dla naszych rozwa\ań. Nie tyle bowiem chodzi nam o
przedstawienie symbolizmu chrztu, ile o pokazanie nowych elementów, jakie
wnosi doń chrześcijaństwo. Ojcowie Kościoła staro\ytnego widzieli w tym
symbolizmie niemal wyłącznie rodzaj typologii: zajmowali się badaniem związków
między Starym a Nowym Testamentem^. Autorzy współcześni skłonni są ich
naśladować:
15 Tam\e, s. 56. [Zw. Cyryl Jerozolimski, Katecheza dwudziesta: Chrzest, w:
tego\, Katechezy, dz. cyt., s. 306 przyp. tłum.] "' Przypomnijmy znaczenie i
podstawy lektury typologicznej. Jej punkt wyjścia znajduje się w samym Starym
Testamencie. Otó\ prorocy w okresie niewoli zapowiedzieli ludowi Izraela, \e
Bóg uczyni dla nich w przyszłości dzieła podobne, a nawet większe ni\ te,
które wypełnił w przeszłości. Tak na przykład nastąpi nowy Potop, który
unicestwi grzeszny świat, a z którego garstka ludzi ocaleje, by dać początek
nowej ludzkości; będzie miał miejsce nowy Exodus, poprzez który Bóg uwolni swą
mocą ludzkość z niewoli pogańskich bo\ków; nastanie nowy Raj, do którego Bóg
wprowadzi swój wyzwolony lud. Stanowi to pierwsza, typologię, rzec by mo\na,
eschatologiczną, gdy\ te przyszłe wydarzenia są dla proroków zdarzeniami końca
czasu. Nowy 'estament nie wymyślił zatem typologii pokazał on tylko, \e
ypełniła się ona w osobie Jezusa z Nazaretu. W rzeczy samej Przyjściem Jezusa
wydarzenia końca, pełni czasu, zostają ypełnione. Jest on Nowym Adamem,
przez którego nadchodzi as przyszłego Raju. W nim urzeczywistniło się ju\
zniszczenie e zesznego świata, którego prefiguracją był potop. W nim doko-Sl?
prawdziwy Exodus, który uwalnia Lud Bo\y z tyranii w ana- Nauczanie
apostolskie posłu\yło się typologią jako do-^ er)i na prawdę swego
przekazu, pokazujÄ…c, \e Chrystus rzvj ynuuJe i przekracza Stary Testament:
A wszystko to przyda-2°st Sl? 'm -Jak° zaPowiedz rzeczy przyszÅ‚ych,
spisane zaś 0 ku pouczeniu nas, których dosięga kres czasów", (l Kor
Symbolizm i historia
Obrazy i symbole
185
184
zamiast oglądać symbolizm chrześcijański w perspektywie symbolizmu
uniwersalnego", zaświadczonego powszechnie przez religie świata
niechrześcijańskiego, upierają się przy tym, by odnosić go tylko do Starego
Testamentu Według nich to nie ogólny i bezpośredni sens symbolu lecz jego
biblijna waloryzacja mo\e rzucić nowe światło i ' symbolizm chrześcijański.
Ta postawa ma uzasadnienie. Wzrost zainteresowania! studiami biblijnymi i
typologicznymi w ciągu ostatniego ćwierćwiecza to rodzaj reakcji na dą\enie do
wyjaśniania chrześcijaństwa przez misteria i gnozy synkretyczne, a tak\e na
konfuzjonizm" niektórych szkół komparatystycz-nych. Chrześcijańska liturgia i
symbolika są bezpośrednio związane z judaizmem. Chrześcijaństwo to religia
historyczna mająca swe głębokie korzenie w innej religii historycznej, religii
\ydowskiej. Dlatego te\, chcąc wyjaśnić! bądz lepiej zrozumieć niektóre
sakramenty czy symbole,! najprościej jest szukać ich odpowiedników w Starym
Tes\ lamencie. W historystycznej perspektywie chrześcijaństwa1 jest to jak
najbardziej naturalne: objawienie miało swą historię; pierwotne objawienie,
które nastąpiło u zara-j nią dziejów, przetrwało jeszcze częściowo, ale na
poły zapomniane, okaleczone, zdegenerowane; mo\na do niego dotrzeć jedynie
poprzez historię Izraela: objawienie zachowało się w pełni tylko w świętych
księgach Stareg( Testamentu. Jak zobaczymy wyrazniej w dalszej część wywodu,
judeochrześcijaństwo stara się zachować koń z historią zbawienia, która w
przeciwieÅ„stwie do nis ° rii" wszystkich innych narodów jest owÄ… jedynÄ… r z
c z y w i s t Ä… i znaczÄ…cÄ… historiÄ…: gdy\ to sam A5°&
A sTYS
Ojcowie Kościoła troszcząc się przede w^j ^ o zacieśnienie więzów z
historią, będącą jedno
X, 11) [przeło\ył ks. Kazimierz Romaniuk. Biblia przyp. tłum.] To właśnie
święty Paweł nazywa Scripturarum (Danielou, Biblie et Liturgie, dz. cyt, s
UCZyniA
objawieniem, o zaznaczenie swej odrębności od wtajemniczonych" w rozmaite
religie misteryjne i od rozlicznych gnoz, w które obfitował schyłek
staro\ytności _ zmuszeni byli do zajęcia sztywnego stanowiska: odrzucenie
wszelkiego pogaństwa" było niezbędne, aby zatryumfowało przesłanie Chrystusa.
Mo\na się zastanawiać, czy dziś to polemiczne stanowisko jest w dalszym ciągu
uzasadnione. Nie wypowiadamy siÄ™ tu z punktu widzenia teologa: nie jest to
nasze zadanie ani nie mamy takich kompetencji. Ale dla kogoÅ›, kto nie czuje
siÄ™ odpowiedzialny za wiarÄ™ swych bliznich, oczywiste jest, \e Judeo-
chrześcijański symbolizm chrztu w niczym nie jest sprzeczny z
rozpowszechnionym na całej ziemi symbolizmem akwatycznym. Wszystko tu
znajdziemy: odpowiednikiem potopu i Noego jest w niezliczonych tradycjach
kataklizm unicestwiający całą ludzkość" ( społeczność") poza jednym
człowiekiem, który staje się mitycznym Przodkiem nowej ludzkości. Wody
Zmierci" to leitmotiv mitologii paleo-orientalnych, azjatyckich i
oceanicznych. Woda zabija" par excellence: rozmywa, niweczy wszelkÄ… formÄ™. Z
tej właśnie przyczyny jest ona twórcza, bogata w zarodki". Tak\e nagość
katechumenów podczas chrztu nie występuje wyłącznie w tradycji
judeochrześcijańskiej. Rytualna nagość to znak integralności i pełni; Raj" to
zbyteczność ubrań, które wią\ą się ze zu\yciem" (archetypowy obraz Czasu).
Tęsknota za Rajem jest uniwersalna, choć jej przejawy mo\na by wyliczać niemal
w nieskończoność17. Wszelka rytualna nagość jest nawiązaniem 0 tego, co
ponadczasowe, do obrazu raju.
Monstra mieszkające w głębinach spotyka się w wielu . ycjach: Herosi,
Wtajemniczeni zstępują w głąb otchła-' by zmierzyć się z potworami morskimi;
jest to typowa °°a inicjacyjna. OczywiÅ›cie, ma ona liczne odmiany: -6^ sm°ki
strzegą skarbu", który jest materialnym leni sacrum, rzeczywistości
absolutnej; w tym przypa-
_______
Eliade, Traktat..., dz. cyt., s. 368 i nast.
Obrazi' i symbole
Svmbolizm i historia
187
186
dku rytualne (= inicjacyjne) zwycięstwo nad potwo-' rem-stra\nikiem jest
równoznaczne z zapewnieniem sobie nieśmiertelności18. Dla chrześcijanina
chrzest jest sakramentem, poniewa\ został ustanowiony przez Chrystusa Niemniej
jednak chrzest nawiązuje zarazem do inicjacyj-nego rytuału próby (= walka z
potworem), do symbolicznej śmierci i zmartwychwstania (= narodziny nowego
człowieka). Nie twierdzimy, \e judaizm czy chrześcijaństwo zapo\yczyły" takie
czy inne mity i symbole z religii ludów sąsiednich; nie było to potrzebne:
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
© 2009 Nie chcÄ™ już wiÄ™cej kochać, cierpieć, czekać ani wierzyć w rzeczy, których nie potwierdza życie. - Ceske - Sjezdovky .cz. Design downloaded from free website templates